Polskie prostowniki selenowe: Różnice pomiędzy wersjami

Aktualna wersja na dzień 06:05, 28 maj 2013

Historia

Przed II w.s.

W 1937 roku firma Standard Electric Company uruchomiła w Warszawie przy ul. Rejtana 16 Wytwórnię Sprzętu Teletechnicznego z programem produkcji sprzętu teletransmisyjnego i prostowników selenowych. Przy użyciu płytek selenowych pochodzących z importu budowano urządzenia prostownicze. W 1939 r. rozpoczęto przygotowania do zorganizowania własnej licencyjnej produkcji płytek. Załoga liczyła wtedy 150 pracowników, pomieszczenia przygotowano na powiększenie załogi do 250 pracowników. Nie uruchomiono jednak produkcji przed wybuchem wojny^[1].

Po II w.ś.

W Polsce przez pierwsze dziesięciolecie po II wojnie światowej produkowano prostowniki selenowe w oparciu o płytki importowane. Były one głównie pochodzenia niemieckiego, ale zdarzały się również płytki pochodzące z ZSRR, czechosłowackie, amerykańskie, szwedzkie a nawet szwajcarskie^[2]. Krajową produkcję płytek podjęto dopiero w drugiej połowie lat 50 w zakładach Telpod i produkowano je do lat 70. W 1958 wyprodukowano w Polsce około 4000 m² płytek selenowych, a w 1960 około 8000m²^[3].

Producenci

Telpod

Produkcję płytek i prostowników selenowych w Zakładach Wytwórczych Podzespołów Telekomunikacyjnych Telpod podjęto w 1956 roku^[4].

Płytki selenowe

Telpod produkował typoszereg prostokątnych i kwadratowych płytek selenowych o wymiarach od 16mm x 16mm do 225mm x 450mm, a także kilka rodzajów płytek okrągłych o małych średnicach. W zależności od parametrów elektrycznych były dzielone one na kilka klas, do pracy w jednym stosie selenowym należy dobierać płytki z jednej klasy^[5].

SPS-1

SPS-1 to stosy prostownicze zmontowane z płytek selenowych wraz z podkładkami i elektrodami na sworzniu i ściśnięte nakrętkami. Produkowano je z kilku rozmiarów płytek:

16 mm x 16 mm - na prąd obciążenia 40 mA (80 mA w wersji przeciwsobnej);
23 mm x 23 mm - na prąd obciążenia 90 mA (180 mA w wersji przeciwsobnej);
32 mm x 32 mm - na prąd obciążenia 240 mA (480 mA w wersji przeciwsobnej);
40 mm x 40 mm - na prąd obciążenia 400 mA (800 mA w wersji przeciwsobnej).

W zależności od liczby płytek dopuszczalne skuteczne napięcie przemienne prostownika wynosiło od 25 V (pojedyncza płytka) do 1000 V.

Stos jednokierunkowy SPS-1A
Stos przeciwsobny SPS-1P
Stos mostkowy SPS-1B

Stosy selenowe Teplodu SPS-1 oznaczane były następująco:

SPS-1X-Y-Z, gdzie

X - jedno z trzech wykonań: A = jednokierunkowy, P = przeciwsobny, B = mostkowy;

Y - maksymalne skuteczne napięcie przemienne;

Z - prąd obciążenia (w amperach).

SPS-2

SPS-2 to miniaturowe stosy prostownicze na małe moce. Pakiet płytek wraz z elektrodami umieszczony jest w specjalnej zaciskowej obudowie. Produkowano je w dwóch wykonaniach:

SPS-2-40-C5 - lakierowany na popielato lub szaro, najwyższe skuteczne napięcie przemienne 40 V, prąd obciążenia 5 mA;
SPS-2-50-C5 - lakierowany na czerwono, najwyższe skuteczne napięcie przemienne 50 V, prąd obciążenia 5 mA;

Prostowniki te były używane w przyrządach pomiarowych, a także jako namiastka diody Zenera do stabilizacji niewielkich napięć stałych. Maksymalna wartość kondensatora przy filtrze pojemnościowym wynosi 32 μF.

SPS-3

Stosy prostownicze "ołówkowe" typu SPS-3 zmontowane są z płytek selenowych i elektrod w kształcie krążków umieszczonych w rurce izolacyjnej i ściśniętych sprężyną. Produkowane były w układzie jednokierunkowym, w trzech szeregach na prąd obciążenia 2, 6 i 10 mA. Napięcie przemienne w zależności od liczby płytek wynosiło od 25 do 2000 V.

SPS-4

Pakietowe stosy selenowe SPS-4 były przeznaczone do prostowników o niewielkim prądzie wyprostowanym. Produkowano je na napięcia od 25 do 300 V w trzech rodzinach A (jednokierunkowy, prąd obciążenia 6 mA), B (przeciwsobny, 12 mA) oraz B (mostkowy, 12 mA).

SPS-5

W prostowniczych stosach selenowych SPS-5 płytki są ułożone w płaskiej obudowie zapewniającej dobre odprowadzanie ciepła (o ile przykręci się ją płasko do metalowego chassis albo obudowy urządzenia, co jest prawidłowym sposobem ich montażu). Produkowane były w trzech wersjach:

SPS-5A-200-60 (napięcie przemienne 200 V, prąd obciążenia 60 mA, dopuszczalne obciążenie pojemnościowe 32 μF);
SPS-5A-220-80 (220 V, 80 mA, 50 μF);
SPS-5A-250-85 (250 V, 85 mA, 50 μF);

SPS-6

SPS-6 to najpopularniejsze stosy selenowe produkowane przez Telpod, były spotykane w dużej liczbie sieciowych odbiorników radiowych produkowanych od końca lat 50 aż do 70. Miały elektryczny układ mostkowy, produkowano je w paru wersjach obudowy (bez zmiany oznaczeń) oraz dla dwóch prądów obciążenia:

SPS-6B-250-C85 - napięcie 250 V, prąd obciążenia 85 mA, maksymalny kondensator obciążenia 50 μF;
SPS-6B-250-C100 - napięcie 250 V, prąd obciążenia 100 mA, maksymalny kondensator obciążenia 50 μF.

Motocyklowe (SPS-25, SPS-36)

Telpod produkował kilka rodzajów prostowników przeznaczonych do motocykli SHL, WFM i WSK. Oznaczano je na różne sposoby:

Standardowo, jak inne stosy składane z płytek, na przykład SPS-1B-36-3;
SPS-1J;
SPS-36-0,8/3; SPS-36-0,8/4; SPS-25-0,8 768KJ (tropikalna kategoria klimatyczna).

W późniejszych latach Telpod produkował moduły zastępujące selenowe stosy motocyklowe zawierające diody krzemowe. Były one oznaczane jako SPS_S, na przykład SPS_S-1B-25-3.

SEF

Stos selenowy SEF-7,5-0,13.

SEF to duży wysokonapięciowy stos selenowy, w którym poprzedzielane radiatorami płytki ułożone są w formie bloku przeznaczonego do pracy w oleju transformatorowym. Dopuszczalne napięcie przemienne wynosi 3000 V, a prąd obciążenia 130 mA.

Bielawska Fabryka Prostowników

Fabryka produkowała przede wszystkim gotowe zespoły prostownikowe. Miały one postać szaf zawierających oprócz prostownika zwykle jeszcze transformator, przełączniki regulacyjne, bezpieczniki i mierniki.

Przypisy

↑ Historia Elektryki..., str. 812-813
↑ W.A. Trembiński, Prostowniki stykowe, WK, Warszawa 1960, str. 20-23.
↑ Vademecum polskiego przemysłu elektronicznego, WKŁ, Warszawa 1964, str. 536-540.
↑ Mieczysław Hutnik, Tadeusz Pachniewicz: Zarys historii polskiego przemysłu elektronicznego do 1985 roku, SEP, Warszawa 1994, str. 67.
↑ Karta katalogowa.

Bibliografia

Komitet Redakcyjny Historii Elektryki Polskiej: Historia elektryki polskiej. Elektronika i telekomunikacja., tom III, WNT, Warszawa, 1974, stron 1009.
"TELPOD" Załady Wytwórcze Podzespołów Telekomunikacyjnych, Katalog Wyrobów, Wydawnictwo WEMA, Warszawa 1969.

[1] Historia Elektryki..., str. 812-813

[2] W.A. Trembiński, Prostowniki stykowe, WK, Warszawa 1960, str. 20-23.

[3] Vademecum polskiego przemysłu elektronicznego, WKŁ, Warszawa 1964, str. 536-540.

[4] Mieczysław Hutnik, Tadeusz Pachniewicz: Zarys historii polskiego przemysłu elektronicznego do 1985 roku, SEP, Warszawa 1994, str. 67.

[5] Karta katalogowa.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 {{Spis treści}}
 == Historia ==
+=== Przed II w.s. ===
+W 1937 roku firma Standard Electric Company uruchomiła w Warszawie przy ul. Rejtana 16 Wytwórnię Sprzętu Teletechnicznego z programem produkcji sprzętu teletransmisyjnego i [[Prostowniki kuprytowe i selenowe|prostowników selenowych]]. Przy użyciu płytek selenowych pochodzących z importu budowano urządzenia prostownicze. W 1939 r. rozpoczęto przygotowania do zorganizowania własnej licencyjnej produkcji płytek. Załoga liczyła wtedy 150 pracowników, pomieszczenia przygotowano na powiększenie załogi do 250 pracowników. Nie uruchomiono jednak produkcji przed wybuchem wojny<ref>''Historia Elektryki...'', str. 812-813</ref>.
+=== Po II w.ś. ===
+W Polsce przez pierwsze dziesięciolecie po II wojnie światowej produkowano prostowniki selenowe w oparciu o płytki importowane. Były one głównie pochodzenia niemieckiego, ale zdarzały się również płytki pochodzące z ZSRR, czechosłowackie, amerykańskie, szwedzkie a nawet szwajcarskie<ref>W.A. Trembiński, ''Prostowniki stykowe'', WK, Warszawa 1960, str. 20-23.</ref>. Krajową produkcję płytek podjęto dopiero w drugiej połowie lat 50 w zakładach Telpod i produkowano je do lat 70. W 1958 wyprodukowano w Polsce około 4000 m<sup>2</sup> płytek selenowych, a w 1960 około 8000m<sup>2</sup><ref>''Vademecum polskiego przemysłu elektronicznego'', WKŁ, Warszawa 1964, str. 536-540.</ref>.
 == Producenci ==
 === Telpod ===
+Produkcję płytek i prostowników selenowych w Zakładach Wytwórczych Podzespołów Telekomunikacyjnych Telpod podjęto w 1956 roku<ref>Mieczysław Hutnik, Tadeusz Pachniewicz: ''Zarys historii polskiego przemysłu elektronicznego do 1985 roku'', SEP, Warszawa 1994, str. 67.</ref>.
 ==== Płytki selenowe ====
+Telpod produkował typoszereg prostokątnych i kwadratowych płytek selenowych o wymiarach od 16mm x 16mm do 225mm x 450mm, a także kilka rodzajów płytek okrągłych o małych średnicach. W zależności od parametrów elektrycznych były dzielone one na kilka klas, do pracy w jednym stosie selenowym należy dobierać płytki z jednej klasy<ref>[http://bee.mif.pg.gda.pl/Jasiu/Selen_Plytki.pdf Karta katalogowa.]</ref>.
 ==== SPS-1 ====
@@ Linia 57: / Linia 65: @@
 {{Clear|left}}
-==== SPS 6 ====
+==== SPS-6 ====
 [[Plik:SPS-6.png|thumb|left|150px|Stos selenowy SPS-6.]]
 [[Plik:SPS-6 1.jpg|thumb|right|200px|]]
@@ Linia 65: / Linia 73: @@
 {{Clear|left}}
-==== SPS25, SPS 36 ====
+==== Motocyklowe (SPS-25, SPS-36) ====
 [[Plik:SPS-36.png|thumb|left|150px|Stos selenowy SPS-36.]]
+Telpod produkował kilka rodzajów prostowników przeznaczonych do motocykli SHL, WFM i WSK. Oznaczano je na różne sposoby:
+* Standardowo, jak inne stosy składane z płytek, na przykład SPS-1B-36-3;
+* SPS-1J;
+* SPS-36-0,8/3; SPS-36-0,8/4; SPS-25-0,8 768KJ (tropikalna kategoria klimatyczna).
+W późniejszych latach Telpod produkował moduły zastępujące selenowe stosy motocyklowe zawierające diody krzemowe. Były one oznaczane jako SPS<sub>S</sub>, na przykład  SPS<sub>S</sub>-1B-25-3.
 {{Clear|left}}
 ==== SEF ====
 [[Plik:SEF.png|thumb|left|150px|Stos selenowy SEF-7,5-0,13.]]
+SEF to duży wysokonapięciowy stos selenowy, w którym poprzedzielane radiatorami płytki ułożone są w formie bloku przeznaczonego do pracy w oleju transformatorowym. Dopuszczalne napięcie przemienne wynosi 3000 V, a prąd obciążenia 130 mA.
 {{Clear|left}}
 === Bielawska Fabryka Prostowników ===
 [[Plik:Selen 5.jpg|thumb|left|200px|Mostkowy prostownik selenowy produkcji Bielawskiej Fabryki Prostowników.]]
@@ Linia 77: / Linia 94: @@
 == Przypisy ==
 <references/>
+== Bibliografia ==
+# {{Książka |autor=Komitet Redakcyjny Historii Elektryki Polskiej |tytuł=Historia elektryki polskiej. Elektronika i telekomunikacja. |wydawnictwo=WNT |rok=1974 |miejsce=Warszawa |tom= III |stron=1009 }}
+# "TELPOD" Załady Wytwórcze Podzespołów Telekomunikacyjnych, ''Katalog Wyrobów'', Wydawnictwo WEMA, Warszawa 1969.
 [[Kategoria: Prostowniki stykowe]]