6L6
| 6L6 | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Tetroda strumieniowa | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
 | ||||||||||
| <htmlet nocache="yes">Frank_begin</htmlet> value=6L6 <htmlet nocache="yes">Frank_end</htmlet> | ||||||||||
| w katalogu Franka | ||||||||||
6L6 – bardzo popularna lampa elektronowa, pierwsza tetroda strumieniowa mocy. Posiada cokół oktalowy, była stosowana w stopniach końcowych wzmacniaczy małej częstotliwości i prądu stałego, serwomechanizmach, zasilaczach itp.
Lampy tego typu były produkowane powszechnie na całym świecie, powstało wiele ich wersji. Kopiami tetrody 6L6 są radzieckie 6П3С i polskie 6P3S.
Historia i zastosowania
W 1936 firma RCA wprowadziła na rynek oktalową, posiadającą metalową obudowę, lampę 6L6 – pierwszą tetrodę strumieniową. Poprzez odpowiednią konstrukcję siatek i dodatkowe płytki skupiające skoncentrowano strumień elektronów. Powstające w ten sposób pole elektryczne wyeliminowało efekt dynatronowy. Początkowo prace nad tego typu lampami podjęto w brytyjskim koncernie MOV, ale ich wyniki sprzedano do firmy RCA, która wprowadziła je do produkcji. Umożliwiło to jej uniknięcie opłat licencyjnych na rzecz firmy Philips za konstrukcję konwencjonalnej pentody mocy.
Pierwsze lampy 6L6 miały obudowę metalową, później pojawiły się 6L6-G ("glass") w bańce szklanej i 6L6-GT ("glass tubular") w szklanej bańce o walcowym kształcie. Z biegiem lat wersje szklane praktycznie całkowicie wyparły metalowe[1]. Lampa 6L6 zdobyła olbrzymią popularność w USA, wkrótce ukazały się podobne tetrody:
- 6V6 – o mniejszej dopuszczalnej mocy, dała ona początek całej rodzinie podobnych lamp;
- 807 – nadawcza, legendarna, o zwiększonej odporności i niezawodności; w Europie dla podobnych zastosowań opracowano lampę 6TP;
- 6550 – o większej dopuszczalnej mocy, również bardzo popularna.
W Europie produkcję tetrod strumieniowych podjęło wiele firm, jednak w roli lamp mocy we wzmacniaczach małej częstotliwości nadal chętniej stosowano pentody (lampy EL12 i podobne, EL34, EL84 itp). Tetrody strumieniowe natomiast często stosowano w układach odchylania poziomego telewizorów. Stosunkowo licznie występowały również w Wielkiej Brytanii (lampy oznaczone jako "KT" od "kinkless tetrode")[uwaga 1].
Lampy 6L6 były stosowane w stopniach końcowych w dużych odbiornikach radiowych i radiolach, a także w sprzęcie nagłaśniającym i profesjonalnym. Od lat 50 znalazły szerokie zastosowanie we wzmacniaczach estradowych, głównie gitarowych. Stosowano je także powszechnie w ZSRR i Rosji, gdzie są produkowane do dziś[2], głównie z przeznaczeniem do wzmacniaczy gitarowych. Już wcześniej 6P3S znalazły zastosowanie jako lampy mocy w nadajniku kultowej radiostacji czołgowej 10RT, której wygląd znają wszyscy, którzy oglądali "Czterech pancernych i psa". Lampy 6L6 pozostają w ten sposób jednymi z najdłużej produkowanych w sposób ciągły i w praktycznie niezmienionej formie elementów elektronicznych[uwaga 2].
Po II wojnie światowej w Polsce produkowano lampy 6P3S (oznaczenie radzieckie lampy 6L6) w Zakładach Wytwórczych Lamp Elektrycznych (ZWLE) i Doświadczalnych Zakładach Lamp Elektronowych (DOLAM). Były produkowane na dużą skalę, choć główne zastosowanie znalazły z sprzęcie profesjonalnym, na przykład w urządzeniach laboratoryjnych, we wzmacniaczach kinowych, radiowęzłowych i nagłaśniających (KW8, WR40, WR75, ZR100/52, ZWMT, KTU100, WR550/54 i inne). W 1961 wyprodukowano w Polsce 103 tysiące tych lamp, cena detaliczna wynosiła 44 zł[3].
Odpowiedniki
- Liczne wersje lampy 6L6 różnych producentów różnią się nie tylko rodzajem bańki, ale mają również różne maksymalne dopuszczalne napięcia i traconą moc. Można je spotkać pod nazwami: HF3108, HY-6L6-GX, OSW3108, 6CN5, 6L6G, 6L6GA, 6L6GB, 6L6GX, 6L6-Y, 1622, 5881, 7581. W ZSRR 6Л6С, 6П3, 6П3Б, 6П3М, 6П3С. W Polsce używano oznaczenia 6P3S, w Chinach 6P3P. Wersje o zwiększonej niezawodności i trwałości, przeznaczone do celów wojskowych, przemysłowych, lotniczych itp., nosiły nazwy 6L6WGA, 6L6WGB, 5932, a w ZSRR: 6П3С-Е, 6П3С-В, 6П3С-ЕВ.
- Lampy 6AL6G i 6BG6G (radziecka 6П7С) mają anodę wyprowadzoną osobno na górze bańki – są przez to bardziej odpowiednie do zastosowań, w których występują duże napięcia anodowe, na przykład w układach odchylania poziomego telewizorów.
- 1631 - z żarzeniem o napięciu 12.6 V.
Ciekawostki
- Od końca lat 40 lampy 6L6 zastosowano w stopniach końcowych wielu dużych wzmacniaczy gitarowych firmy Fender (Dual Professional, Showman, Bassman, Pro, Twin). Były one używane przez wielu znanych gitarzystów i uzyskały status "kultowych". Fender nadal produkuje wzmacniacze gitarowe na tych lampach[4].
- W lipcowym numerze miesięcznika "Radioamator" z roku 1958 opisano zbudowany na lampach 6P3S wzmacniacz HiFi (monofoniczny), którego produkcję uruchamiano w łódzkich zakładach Fonica. Brak śladów, że rzeczywiście wszedł do produkcji, ale jeżeli był produkowany, to jest pierwszym polskim urządzeniem określanym jako posiadający parametry HiFi[5].
Właściwości i możliwości zastosowania
Lampy 6L6 i pochodne nadal znajdują duże zastosowanie w stopniach końcowych wzmacniaczy małej częstotliwości, a radzieckie 6P3S są jeszcze stosunkowo powszechne i tanie, nawet w militarno/przemysłowych wersjach specjalnych.
| Typ | Rok wprowadzenia | Pamax [W] | Uamax [V] | Us2max [V] |
|---|---|---|---|---|
| 6L6/G/GA/GB | 19 | 360 | 270 | |
| KT66 | lata 40 | 25 | 500 | 400 |
| EL37 | 1947 | 25 | 800 | 800 |
| 5932 | 1950 | 21 | 400 | 300 |
| 5881 | 1950 | 23 | 360 | 270 |
| 6L6GC | 1954 | 30 | 500 | 450 |
| 7027 | 1958? | 35 | 600 | 500 |
| 7581 | 1956 | 30 | 500 | 450 |
| 7581A | 1960 | 35 | 500 | 450 |
Uwagi
- ↑ Tetroda strumieniowa z punktu widzenia liczby elektrod jest pentodą o specyficznej konstrukcji siatki trzeciej oraz specyficznym usytuowaniu względem siebie pozostałych siatek. Dlatego niektóre z produkowanych w Europie tetrod strumieniowych były przez niektórych producentów nazywane pentodami. Przykładem takiej lampy jest AL5.
- ↑ Prawdopodobnie 6L6 to najdłużej (od 1936, a nadal w 2011) produkowany elektroniczny element aktywny.
Przypisy
- ↑ Herold E.W.: The Impact of Receiving Tubes on Broadcast and TV Receivers, Proceedings of the IRE, vol. str. 805, IRE May 1962, ISSN 0096-8390, doi:10.1109/JRPROC.1962.288295
- ↑ Electro-Harmonix: [1]
- ↑ : Vademecum polskiego przemysłu elektronicznego, WKŁ, Warszawa, 1964.
- ↑ Fender® Products: [2]
- ↑ Wzmacniacz "HiFi" polskiej produkcji, Radioamator, 07.1958.
Bibliografia
- Mikołajczyk Piotr: Vademecum lamp elektronowych, PWT, Warszawa, 1957.
- Mikołajczyk Piotr, Paszkowski Bohdan: Electronic Universal Vade-mecum, WNT, Warszawa, 1964.
- Antoniewicz Jerzy (red.): Urządzenia i systemy, PWT, Warszawa, 1959.
Linki zewnętrzne
| Skróty oznaczeń używanych na Wiki Oktoda |
|---|
|