Polskie prostowniki selenowe

Z Oktoda
Wersja z dnia 08:05, 28 maj 2013 autorstwa Oktoda (dyskusja | edycje)
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania


Historia

Przed II w.s.

W 1937 roku firma Standard Electric Company uruchomiła w Warszawie przy ul. Rejtana 16 Wytwórnię Sprzętu Teletechnicznego z programem produkcji sprzętu teletransmisyjnego i prostowników selenowych. Przy użyciu płytek selenowych pochodzących z importu budowano urządzenia prostownicze. W 1939 r. rozpoczęto przygotowania do zorganizowania własnej licencyjnej produkcji płytek. Załoga liczyła wtedy 150 pracowników, pomieszczenia przygotowano na powiększenie załogi do 250 pracowników. Nie uruchomiono jednak produkcji przed wybuchem wojny[1].

Po II w.ś.

W Polsce przez pierwsze dziesięciolecie po II wojnie światowej produkowano prostowniki selenowe w oparciu o płytki importowane. Były one głównie pochodzenia niemieckiego, ale zdarzały się również płytki pochodzące z ZSRR, czechosłowackie, amerykańskie, szwedzkie a nawet szwajcarskie[2]. Krajową produkcję płytek podjęto dopiero w drugiej połowie lat 50 w zakładach Telpod i produkowano je do lat 70. W 1958 wyprodukowano w Polsce około 4000 m2 płytek selenowych, a w 1960 około 8000m2[3].

Producenci

Telpod

Produkcję płytek i prostowników selenowych w Zakładach Wytwórczych Podzespołów Telekomunikacyjnych Telpod podjęto w 1956 roku[4].

Płytki selenowe

Telpod produkował typoszereg prostokątnych i kwadratowych płytek selenowych o wymiarach od 16mm x 16mm do 225mm x 450mm, a także kilka rodzajów płytek okrągłych o małych średnicach. W zależności od parametrów elektrycznych były dzielone one na kilka klas, do pracy w jednym stosie selenowym należy dobierać płytki z jednej klasy[5].

SPS-1

Prostowniczy stos selenowy SPS-1B-250-0,18

SPS-1 to stosy prostownicze zmontowane z płytek selenowych wraz z podkładkami i elektrodami na sworzniu i ściśnięte nakrętkami. Produkowano je z kilku rozmiarów płytek:

  • 16 mm x 16 mm - na prąd obciążenia 40 mA (80 mA w wersji przeciwsobnej);
  • 23 mm x 23 mm - na prąd obciążenia 90 mA (180 mA w wersji przeciwsobnej);
  • 32 mm x 32 mm - na prąd obciążenia 240 mA (480 mA w wersji przeciwsobnej);
  • 40 mm x 40 mm - na prąd obciążenia 400 mA (800 mA w wersji przeciwsobnej).

W zależności od liczby płytek dopuszczalne skuteczne napięcie przemienne prostownika wynosiło od 25 V (pojedyncza płytka) do 1000 V.

  • Stos jednokierunkowy SPS-1A

  • Stos przeciwsobny SPS-1P

  • Stos mostkowy SPS-1B

Stosy selenowe Teplodu SPS-1 oznaczane były następująco:

SPS-1X-Y-Z, gdzie
X - jedno z trzech wykonań: A = jednokierunkowy, P = przeciwsobny, B = mostkowy;
Y - maksymalne skuteczne napięcie przemienne;
Z - prąd obciążenia (w amperach).

 

SPS-2

Stos selenowy SPS-2.
Stos selenowy SPS-2-40-C5.

SPS-2 to miniaturowe stosy prostownicze na małe moce. Pakiet płytek wraz z elektrodami umieszczony jest w specjalnej zaciskowej obudowie. Produkowano je w dwóch wykonaniach:

  • SPS-2-40-C5 - lakierowany na popielato lub szaro, najwyższe skuteczne napięcie przemienne 40 V, prąd obciążenia 5 mA;
  • SPS-2-50-C5 - lakierowany na czerwono, najwyższe skuteczne napięcie przemienne 50 V, prąd obciążenia 5 mA;

Prostowniki te były używane w przyrządach pomiarowych, a także jako namiastka diody Zenera do stabilizacji niewielkich napięć stałych. Maksymalna wartość kondensatora przy filtrze pojemnościowym wynosi 32 μF.  

SPS-3

Prostownik SPS-3-375-6.
Prostowniki SPS-3
Płytki selenowe i elektrody z prostownika SPS-3.

Stosy prostownicze "ołówkowe" typu SPS-3 zmontowane są z płytek selenowych i elektrod w kształcie krążków umieszczonych w rurce izolacyjnej i ściśniętych sprężyną. Produkowane były w układzie jednokierunkowym, w trzech szeregach na prąd obciążenia 2, 6 i 10 mA. Napięcie przemienne w zależności od liczby płytek wynosiło od 25 do 2000 V.  

SPS-4

Stos selenowy SPS-4.

Pakietowe stosy selenowe SPS-4 były przeznaczone do prostowników o niewielkim prądzie wyprostowanym. Produkowano je na napięcia od 25 do 300 V w trzech rodzinach A (jednokierunkowy, prąd obciążenia 6 mA), B (przeciwsobny, 12 mA) oraz B (mostkowy, 12 mA).  

SPS-5

Stos selenowy SPS-5.
SPS-5 1.jpg

W prostowniczych stosach selenowych SPS-5 płytki są ułożone w płaskiej obudowie zapewniającej dobre odprowadzanie ciepła (o ile przykręci się ją płasko do metalowego chassis albo obudowy urządzenia, co jest prawidłowym sposobem ich montażu). Produkowane były w trzech wersjach:

  • SPS-5A-200-60 (napięcie przemienne 200 V, prąd obciążenia 60 mA, dopuszczalne obciążenie pojemnościowe 32 μF);
  • SPS-5A-220-80 (220 V, 80 mA, 50 μF);
  • SPS-5A-250-85 (250 V, 85 mA, 50 μF);

 

SPS-6

Stos selenowy SPS-6.
SPS-6 1.jpg

SPS-6 to najpopularniejsze stosy selenowe produkowane przez Telpod, były spotykane w dużej liczbie sieciowych odbiorników radiowych produkowanych od końca lat 50 aż do 70. Miały elektryczny układ mostkowy, produkowano je w paru wersjach obudowy (bez zmiany oznaczeń) oraz dla dwóch prądów obciążenia:

  • SPS-6B-250-C85 - napięcie 250 V, prąd obciążenia 85 mA, maksymalny kondensator obciążenia 50 μF;
  • SPS-6B-250-C100 - napięcie 250 V, prąd obciążenia 100 mA, maksymalny kondensator obciążenia 50 μF.

 

Motocyklowe (SPS-25, SPS-36)

Stos selenowy SPS-36.

Telpod produkował kilka rodzajów prostowników przeznaczonych do motocykli SHL, WFM i WSK. Oznaczano je na różne sposoby:

  • Standardowo, jak inne stosy składane z płytek, na przykład SPS-1B-36-3;
  • SPS-1J;
  • SPS-36-0,8/3; SPS-36-0,8/4; SPS-25-0,8 768KJ (tropikalna kategoria klimatyczna).

W późniejszych latach Telpod produkował moduły zastępujące selenowe stosy motocyklowe zawierające diody krzemowe. Były one oznaczane jako SPSS, na przykład SPSS-1B-25-3.  

SEF

Stos selenowy SEF-7,5-0,13.

SEF to duży wysokonapięciowy stos selenowy, w którym poprzedzielane radiatorami płytki ułożone są w formie bloku przeznaczonego do pracy w oleju transformatorowym. Dopuszczalne napięcie przemienne wynosi 3000 V, a prąd obciążenia 130 mA.  

Bielawska Fabryka Prostowników

Mostkowy prostownik selenowy produkcji Bielawskiej Fabryki Prostowników.

Fabryka produkowała przede wszystkim gotowe zespoły prostownikowe. Miały one postać szaf zawierających oprócz prostownika zwykle jeszcze transformator, przełączniki regulacyjne, bezpieczniki i mierniki.  

Przypisy

  1. ↑ Historia Elektryki..., str. 812-813
  2. ↑ W.A. Trembiński, Prostowniki stykowe, WK, Warszawa 1960, str. 20-23.
  3. ↑ Vademecum polskiego przemysłu elektronicznego, WKŁ, Warszawa 1964, str. 536-540.
  4. ↑ Mieczysław Hutnik, Tadeusz Pachniewicz: Zarys historii polskiego przemysłu elektronicznego do 1985 roku, SEP, Warszawa 1994, str. 67.
  5. ↑ Karta katalogowa.

Bibliografia

  1. Komitet Redakcyjny Historii Elektryki Polskiej: Historia elektryki polskiej. Elektronika i telekomunikacja., tom III, WNT, Warszawa, 1974, stron 1009.
  2. "TELPOD" Załady Wytwórcze Podzespołów Telekomunikacyjnych, Katalog Wyrobów, Wydawnictwo WEMA, Warszawa 1969.
Źródło: „http://bee.mif.pg.gda.pl/Oktoda/index.php?title=Polskie_prostowniki_selenowe&oldid=2680”