AZ1

AZ1
duodioda prostownicza
Żarzenie bezpośrednie równoległe Uż 4 V Iż 1.1 A
Parametry dopuszczalne Utr 300V Io 100 mA Parametry charakterystyczne
<htmlet nocache="yes">Frank_begin</htmlet> value=^AZ1$ <htmlet nocache="yes">Frank_end</htmlet>
w katalogu Franka

AZ1 to bezpośrednio żarzona duodioda prostownicza z cokołem bocznostykowym. Wprowadzona przed II w.ś. była bardzo popularna w Europie latach 30, 40 i 50.

Historia i zastosowanie

Od roku 1934 firma Philips rozpoczęła wprowadzanie na rynek lamp z cokołem bocznostykowym. Wśród nich znalazły się również lampy prostownicze, w tym AZ1. Początkowo wiele firm rozpoczęło produkcję pod swoimi własnymi nazwami, wkrótce jednak przyjęto znormalizowane oznaczenia europejskie. Po paru latach Philips wprowadził nowocześniejsze bocznostykowe lampy prostownicze z katodą pośrednio żarzoną (EZ1, EZ2, EZ3, EZ4), wielu producentów pozostało jednak przy starszych konstrukcjach.

W Polsce poczynając od sezonu 1936/1937 lampa AZ1 pojawiła się w odbiornikach radiowych firm Elektrit (Maraton Z, Stentor Z, Victoria Z, Gloria Z), Capello (Rossini Z), Telefunken (Premier Dz, Lord Az, Arystokrata Bz, Magnat Cz), Philips (102A Aladyn, 456A, 695A), Kosmos (K 87A Imperial, K 89A Super-Rekord), PZT (Echo 128Z, 231Z). Szybko stała się podstawową lampą prostowniczą w radioodbiornikach sieciowych również innych firm.

Duodiody prostownicze AZ1 polskiej produkcji powojennej (PWLR, ZWLE i Telam)

Po II wojnie światowej produkowano lampy AZ1 w Państwowej Wytwórni Lamp Radiowych (PWLR), Zakładach Wytwórczych Lamp Elektrycznych (ZWLE) i Doświadczalnych Zakładach Lamp Elektronowych (DOLAM). Były one produkowane masowo, w 1961 wyprodukowano 463 tysiące sztuk (cena detaliczna wynosiła 17,50 zł). Stosowano je w licznych odbiornikach radiowych przeznaczonych do zasilania z sieci energetycznej prądu przemiennego aż do lat 60, kiedy zostały wyparte przez prostowniki selenowe. Należały do nich Aga, Barkarola, Czardasz, Kaprys, Mazur, Menuet, Poemat, Polonez, Preludium, Romans, Rondo, Serenada i Śląsk produkcji Diory oraz Aga, Etiuda, Stolica, Syrena i Wola produkcji ZRK.

Lampę AZ1 zastosowano również w gramofonie WW-GE56 Karolinka, pierwszym w Polsce gramofonie ze wzmacniaczem elektrycznym produkowanym w łódzkich zakładach Fonica i w magnetofonie szpulowym Wilga produkcji zakładów Tonsil.

Odpowiedniki

• Parametry elektryczne lampy AZ1 są niemal identyczne jak wcześniejszej, posiadającej cokół kołkowy, popularnej lampy z cokołem kołkowym 1805 Philipsa (RGN 1064 Telefunkena), którą zastąpiła. Drobna różnica występuje jedynie w prądzie żarzenia.
• Identyczne parametry elektryczne mają lampy AZ11 (z cokołem metalowym), AZ31 (z cokołem oktalowym), są one jednak rzadziej spotykane.
• Początkowo wiele europejskich firm produkowało lampy AZ1 pod własnymi oznaczeniami: DE6, DVG51, G459, R805, T21, TA21, TAZ1, TZ1, VA21, VAZ1, WE54, 4GG4, 4R3, 140NG.

Właściwości i propozycje wykorzystania

Lampa AZ1 była niegdyś produkowana w wielkiej skali i nadal jest dosyć popularna - to prawdopodobnie najczęściej spotykana w Polsce lampa prostownicza. Oczywistym jej zastosowaniem jest renowacja zabytkowego sprzętu, ale nic nie stoi na przeszkodzie by stosować ją w roli prostownika w niewielkich urządzeniach lampowych (do większych urządzeń bardziej predysponowane będą lampy o większym dopuszczalnym wyprostowanym prądzie, na przykład AZ4 albo 5C3S). Konieczny przy tym będzie transformator z osobnym uzwojeniem żarzenia dla lampy prostowniczej. Należy pamiętać, że prostowniki lampowe są wrażliwe na zbyt dużą wartość pierwszego kondensatora filtru z wejściem pojemnościowym. Dla AZ1 jego wartość nie powinna przekraczać 60μF.

Bibliografia

1. J. Trusz i W. Trusz: Odbiorniki radiowe, telewizyjne i magnetofony, WKŁ, Warszawa, 1969.
2. Piotr Mikołajczyk i Bohdan Paszkowski: Electronic Universal Vade-mecum, WNT, Warszawa, 1964.
3. Piotr Mikołajczyk: Vademecum Lamp Elektronowych, PWT, Warszawa, 1957.

Linki zewnętrzne

• Lampa AZ1 na stronie Radiomuseum [1]

Skróty oznaczeń używanych na Wiki Oktoda

μ - wzmocnienie napięciowe μs2 - oddziaływanie napięciowe siatki drugiej α - wskazanie wskaźnika dostrojenia AM - modulacja amplitudy ARCz - automatyczna regulacja częstotliwości ARW - automatyczna regulacja wzmocnienia Ia - prąd anody Iaimax - maksymalny prąd anody w impulsie Il - prąd ekranu Is - prąd siatki Is1 - prąd siatki pierwszej Is2 - prąd siatki drugiej Is3 - prąd siatki trzeciej Is4 - prąd siatki czwartej Iamax - maksymalny prąd anody Ikmax - maksymalny prąd katody Io - maksymalny prąd wyprostowany Iż - prąd żarzenia FM - modulacja częstotliwości h - zniekształcenia nieliniowe m.cz. - małej częstotliwości Pamax - maksymalna moc strat w anodzie p.cz. - pośredniej częstotliwości Ps2max - maksymalna moc strat w siatce drugiej Pwy -moc wyjściowa ra - opór wewnętrzny Ra - opór obwodu anodowego Rk - rezystancja w katodzie Rg - rezystancja w obwodzie siatki Sa - nachylenie charakterystyki lampy Ua - napięcie anody Ua≈ - napięcie zmienne na anodzie Uaiwmax - maksymalne wsteczne napięcie anody w impulsie Uamax - maksymalne napięcie anody Ub - napięcie zasilania Ubmax - maksymalne napięcie zasilania Ul - napięcie ekranu Us - napięcie siatki Us1 - napięcie siatki pierwszej Us2 - napięcie siatki drugiej Us2max - maksymalne napięcie siatki drugiej Us3 - napięcie siatki trzeciej Us4 - napięcie siatki czwartej Utr - maksymalne napięcie prądu zmiennego Uż - napięcie żarzenia Uż-k - maksymalne napięcie między włóknem żarzenia a katodą