6L6

6L6
Tetroda strumieniowa
Żarzenie pośrednie, równoległe Uż 6.3 V Iż 0.9 A
Parametry dopuszczalne Pamax 19-30 W Uamax 360-500V Parametry charakterystyczne Sa 6 mA/V

6L6 – bardzo popularna lampa elektronowa, pierwsza tetroda strumieniowa mocy. Posiada cokół oktalowy, była stosowana w stopniach końcowych wzmacniaczy małej częstotliwości i prądu stałego, serwomechanizmach, zasilaczach itp.

Lampy 6P3S polskiej produkcji (Telam, Dolam i ZWLE)

Lampy tego typu były produkowane powszechnie na całym świecie, powstało wiele ich wersji. Kopiami tetrody 6L6 są radzieckie 6П3С i polskie 6P3S.

Historia i zastosowania

W 1936 firma RCA wprowadziła na rynek oktalową, posiadającą metalową obudowę, lampę 6L6 – pierwszą tetrodę strumieniową. Poprzez odpowiednią konstrukcję siatek i dodatkowe płytki skupiające wyeliminowano efekt dynatronowy. Lampa zdobyła olbrzymią popularność w USA, wkrótce ukazały się podobne tetrody: 6V6 – o mniejszej dopuszczalnej mocy, 807 – nadawcza, o zwiększonej odporności i niezawodności, 6550 – o większej dopuszczalnej mocy. Pierwsze lampy 6L6 miały obudowę metalową, później pojawiły się 6L6-G ("glass") w bańce szklanej i 6L6-GT ("glass tubular") w szklanej bańce o walcowym kształcie. Z biegiem lat wersje szklane praktycznie całkowicie wyparły metalowe.

W Europie produkcję tetrod strumieniowych podjęło wiele firm, jednak w roli lamp mocy we wzmacniaczach małej częstotliwości nadal chętniej stosowano pentody (lampy EL12 i podobne, EL34, EL84 itp). Tetrody strumieniowe natomiast często stosowano w układach odchylania poziomego telewizorów. Stosunkowo licznie występowały również w Wielkiej Brytanii (lampy oznaczone jako "KT" od "kinkless tetrode").

Lampy 6L6 były stosowane w stopniach końcowych w dużych odbiornikach radiowych i radiolach, a także w sprzęcie nagłaśniającym i profesjonalnym. Od lat 50 znalazły szerokie zastosowanie we wzmacniaczach estradowych, głównie gitarowych. Stosowano je także powszechnie w ZSRR i Rosji, gdzie są produkowane do dziś, głównie z przeznaczeniem do wzmacniaczy gitarowych. Już wcześniej 6P3S znalazły zastosowanie jako lampy mocy w nadajniku kultowej radiostacji czołgowej 10RT, której wygląd znają wszyscy, którzy oglądali "Czterech pancernych i psa". Lampy 6L6 pozostają w ten sposób jednymi z najdłużej produkowanych w sposób ciągły i w praktycznie niezmienionej formie elementów elektronicznych.

Po II wojnie światowej w Polsce produkowano lampy 6P3S (oznaczenie radzieckie lampy 6L6) w Zakładach Wytwórczych Lamp Elektrycznych (ZWLE) i Doświadczalnych Zakładach Lamp Elektronowych (DOLAM). Były produkowane na dużą skalę, choć główne zastosowanie znalazły z sprzęcie profesjonalnym, na przykład w urządzeniach laboratoryjnych, we wzmacniaczach kinowych, radiowęzłowych i nagłaśniających (KW8, WR40, WR75, ZR100/52, ZWMT, KTU100, WR550/54 i inne). W 1961 wyprodukowano w Polsce 103 tysiące tych lamp, cena detaliczna wynosiła 44 zł.

Odpowiedniki

Lampy 6P3S (ZSRR) i 6L6 produkcji RFT (NRD)

Liczne wersje lampy 6L6 różnych producentów różnią się nie tylko rodzajem bańki, ale mają również różne maksymalne dopuszczalne napięcia i traconą moc. Można je spotkać pod nazwami: HF3108, HY-6L6-GX, OSW3108, 6CN5, 6L6G, 6L6GA, 6L6GB, 6L6GX, 6L6-Y, 1622, 5881, 7581. W ZSRR 6Л6С, 6П3, 6П3Б, 6П3М, 6П3С. W Polsce używano oznaczenia 6P3S, w Chinach 6P3P. Wersje o zwiększonej niezawodności i trwałości, przeznaczone do celów wojskowych, przemysłowych, lotniczych itp., nosiły nazwy 6L6WGA, 6L6WGB, 5932, a w ZSRR: 6П3С-Е, 6П3С-В, 6П3С-ЕВ.

Lampy 6BG6G (radziecka 6П7С) mają anodę wyprowadzoną osobno na górze bańki – są przez to bardziej odpowiednie do zastosowań, w których występują duże napięcia anodowe, na przykład w układach odchylania poziomego telewizorów.

Ciekawostki

Od końca lat 40 lampy 6L6 zastosowano w stopniach końcowych wielu dużych wzmacniaczy gitarowych firmy Fender (Dual Professional, Showman, Bassman, Pro, Twin). Były one używane przez wielu znanych gitarzystów i uzyskały status "kultowych". Fender nadal produkuje wzmacniacze gitarowe na tych lampach.

W lipcowym numerze miesięcznika "Radioamator" z roku 1958 opisano zbudowany na lampach 6P3S wzmacniacz HiFi (monofoniczny), którego produkcję uruchamiano w łódzkich zakładach Fonica. Brak śladów, że rzeczywiście wszedł do produkcji, ale jeżeli był produkowany, to jest pierwszym polskim urządzeniem określanym jako posiadający parametry HiFi.

Właściwości i możliwości zastosowania

Lampy 6L6 i pochodne nadal znajdują duże zastosowanie w stopniach końcowych wzmacniaczy małej częstotliwości, a radzieckie 6P3S są jeszcze stosunkowo powszechne i tanie, nawet w militarno/przemysłowych wersjach specjalnych.

Bibliografia

1. Mikołajczyk Piotr: Vademecum lamp elektronowych, PWT, Warszawa, 1957.
2. Mikołajczyk Piotr, Paszkowski Bohdan: Electronic Universal Vade-mecum, WNT, Warszawa, 1964.
3. Antoniewicz Jerzy (red.): Urządzenia i systemy, PWT, Warszawa, 1959.

Linki zewnętrzne

1. Radiomuseum 6L6: [3].
2. Jacob Roschy: Die Geschichte der 6L6, [4].
3. {{#form:action=http://www.mif.pg.gda.pl/cgi-bin/vs5.pl|method=POST}} {{#input:type=hidden|name=VALVE|value=6L6 }} {{#input:type=hidden|name=EQUIV|value=off}} {{#input:type=hidden|name=VAD|value=off}} {{#input:type=hidden|name=SHORT|value=off}} {{#input:type=hidden|name=FUN|value=.}} {{#input:type=submit|value=Szukaj}} lampy 6L6 w katalogu Franka Philipse. {{#formend:}}

Skróty oznaczeń używanych na Wiki Oktoda

μ - wzmocnienie napięciowe μs2 - oddziaływanie napięciowe siatki drugiej α - wskazanie wskaźnika dostrojenia AM - modulacja amplitudy ARCz - automatyczna regulacja częstotliwości ARW - automatyczna regulacja wzmocnienia Ia - prąd anody Iaimax - maksymalny prąd anody w impulsie Il - prąd ekranu Is - prąd siatki Is1 - prąd siatki pierwszej Is2 - prąd siatki drugiej Is3 - prąd siatki trzeciej Is4 - prąd siatki czwartej Iamax - maksymalny prąd anody Ikmax - maksymalny prąd katody Io - maksymalny prąd wyprostowany Iż - prąd żarzenia FM - modulacja częstotliwości h - zniekształcenia nieliniowe m.cz. - małej częstotliwości Pamax - maksymalna moc strat w anodzie p.cz. - pośredniej częstotliwości Ps2max - maksymalna moc strat w siatce drugiej Pwy -moc wyjściowa ra - opór wewnętrzny Ra - opór obwodu anodowego Rk - rezystancja w katodzie Rg - rezystancja w obwodzie siatki Sa - nachylenie charakterystyki lampy Ua - napięcie anody Ua≈ - napięcie zmienne na anodzie Uaiwmax - maksymalne wsteczne napięcie anody w impulsie Uamax - maksymalne napięcie anody Ub - napięcie zasilania Ubmax - maksymalne napięcie zasilania Ul - napięcie ekranu Us - napięcie siatki Us1 - napięcie siatki pierwszej Us2 - napięcie siatki drugiej Us2max - maksymalne napięcie siatki drugiej Us3 - napięcie siatki trzeciej Us4 - napięcie siatki czwartej Utr - maksymalne napięcie prądu zmiennego Uż - napięcie żarzenia Uż-k - maksymalne napięcie między włóknem żarzenia a katodą