Polskie Towarzystwo Radjotechniczne

Budynek PTR przy ulicy Narbutta 29 w Warszawie.

Polskie Towarzystwo Radjotechniczne (PTR) – spółka akcyjna, pierwsze duże polskie przedsiębiorstwo radiotechniczne. Położyła ona bardzo duże zasługi dla rozwoju techniki radiowej w Polsce.

Historia

Polskie Towarzystwo Radjotechniczne powstało w roku 1922 jako rezultat rozpisania przez Ministerstwo Spraw Wojskowych przetargu na dostawy sprzętu radiowego przez połączenie dwóch spółek: Farad i Radjopol. Pierwszym dyrektorem został Józef Adam Plebański. PTR wybudowało swoją wytwórnię już za rogatkami Warszawy, w sąsiedztwie zagonów kapusty przy ulicy Narbutta 29. Towarzystwo było nie tylko firmą produkującą sprzęt, ale także czymś na kształt instytutu badawczego. Posiadało bogatą bibliotekę radiotechniczną i utrzymywało żywe kontakty z europejską czołówką w tej dziedzinie.

Początkowo firma była jedynym dostawcą urządzeń dla wojska. Jeszcze w pierwszym roku działalności w oparciu o licencje francuskie powstały pierwsze konstrukcje lamp elektronowych.

Od roku 1923 produkowano podjęto seryjną licencyjną produkcję lamp elektronowych, a rok później odbiorników radiowych na licencji brytyjskiej firmy Marconi.

1 lutego 1925 roku PTR uruchomił pierwszą w Polsce radiofoniczną stację nadawczą.

Po przegraniu przetargu na prowadzenie rozgłośni radiowych w 1926 r. PTR upadło. Jego oddział produkcyjny został w 1928 roku przejęty przez polski oddział koncernu Marconiego, a częsc „radiofoniczna” została wchłonięta przez Polskie Radio.

W końcowym okresie działalności około 75% udziałów w PTR miały koncerny zagraniczne, głównie Marconi Wireless Telegraph i Société Française Radioélectrique.

Działalność

Produkcja

Montaż sprzętu radiowego w PTR na ulicy Narbutta w Warszawie.

Zajmowało się zarówno konstruowaniem jak i wytwarzaniem sprzętu radio]echnicznego: nadawczo-odbiorczych stacji radiotelegraficznych, lamp elektronowych, odbiorników radiowych.

W 1925 roku oferta PTR obejmowała osiem typów lamp: RA, RT, RM, DEV, DEQ, DER, R5V i MT5 (lampa nadawcza).

Produkowane typy odbiorników radiowych:

• 1 LM - autodyna;
• 2 LE - autodyna ze wzmacniaczem transformatorowym małej częstotliwości;
• 2 LM - autodyna ze wzmacniaczem transformatorowym małej częstotliwości;
• 3 LE - autodyna z dwustopniowym oporowym wzmacniaczem małej częstotliwości;
• 3 LB - autodyna z dwustopniowym oporowym i transformatorowym wzmacniaczem małej częstotliwości;
• 4 LE, 4 LB, 5 LB - autodyny z wielostopniowymi wzmacniaczami różnych typów;
• 5 LC, 5 LC/2 - neutrodyny z dwoma i trzema obwodami strojonymi;
• 5 SL/1 - odbiornik z lampą Rounda.

Stacja radiofoniczna

Studio PTR, uroczystość z okazji setnej audycji.

Uroczystość z okazji nadania 100 audycji: artyści podczas zwiedzania radiostacji.

Uruchamiając pierwszy program radiofoniczny PTR odegrało istotną rolę w organizacji polskiej radifonii. Nadajnik mieścił się w kompleksie budynków na ulicy Narbutta, jego moc wynosiła 300 W, a długość fali 385 metrów. Aparatura nadawcza była produkcji francuskiej (koncern SFR). Antena została podwieszona na dwóch masztach o wysokości 40 metrów zbudowanych na placu za budynkiem. Studio i amplifikatornię zorganizowano w pokojach biurowych, sam nadajnik zaś umieszczono w odległej o 100 metrów hali fabrycznej.

1 lutego 1925 o godzinie 18 nadano pierwszą w Polsce audycję radiową - inaugurację przerowadził dyrektor naczelny PTR Roman Rudniewski, a następnie nadano poloneza Fredyryka Chopina. W okresie od lutego do czerwca 1925 nadawano codzienną godzinną audycję o godzinie 18. Zawierała ona głównie muzykę, a również komunikaty Polskiej Agencji Telegraficznej i biuletyny meteorlogiczne. Później z powodu braku widoków na otrzymanie koncesji i kłopotów finansowych stacja ograniczyła nadawanie tylko do sobót w godzinach 20-22.

Na początku sierpnia całkowicie wstrzymano nadawanie programu. Ministerstwo Przemysłu i Handlu ogłosiło konkurs na organizację radiofonii, 18 sierpnia 1925 nastąpiło jego rozstrzygnięcie, zwyciężcą została grupa Towarzystwo Polskie Radio S.A., która otrzymała monopolistyczną koncesję. Uniemożliwiło to dalsze działanie nadajnika PTR.

Współpracownicy

Wśród pierwszych pracowników PTR znaleźli się liczni pionierzy polskiej radiotechniki: Roman Rudniewski (współzałożyciel firmy Farad, został dyrektorem PTR), Władysław Heller (współzałożyciel firmy Farad, dyrektor techniczny PTR), Felicjan Karśnicki, Józef Plebański (były dyrektor firmy Radjopol, dyrektor techniczny PTR), Jan Kulesza, Cyryl Litwiński, Dymitr Sokolcow (główny konstruktor PTR), Mikołaj Manujłowicz, Witold Scazighino, Rudolf Mirski, Władysław Swat (współzałożyciel firmy Radjopol), Leonard Choiński,Władysław Cetner, Władysław Rabęcki. Z PTR współpracowali również: Janusz Groszkowski, Kazimierz Krulisz, Stanisław Noworolski, Kazimierz Jackowski.

Zespół programowy stacji nadawczej PTR stanowili Stanisław Odyniec, Adam Wieniawski, Karol Stomenger i Alojzy Kaszyn. Prelekcje wygłaszali Janusz Warnecki, Henryk Mościcki, Eugeniusz Porębski, M. Stępowski, W. Kasperowicz i Emil Zegadłowicz. Pierwszą spikerką była Halina Wilczyńska.

Bibliografia

1. Krzysztof Chołoniewski, Józef Koszewski: Polska radiotechnika lotnicza 1918-1939, Wydawnictwo ZP, Piekary Śląskie 2009, ISBN 978-83-61529-06-4, str. 94.
2. Stinzing Roman, Szczygieł Eugeniusz i Berezowski Henryk: Złote lata radia w II Rzeczypospolitej. Nowy Sącz: V.I.D.I., 2000, str. 156. ISBN 83-909628-6-1

Linki zewnętrzne

• PTR na stronie Historia radia w Polsce: [1] [2].
• PTR na Radio retro.