Polskie tranzystory - linia czasu

Do 1950

Rok	Polska	Świat	ZSRR i Europa Wschodnia
1947		Grudzień: John Bardeen i Walter Brattain osiągają efekt tranzystorowy w ostrzowym tranzystorze germanowym.
1948		Czerwiec: William Shockley zgłasza patent na tranzystor złączowy Tranzystor ostrzowy Bell Labs Type A - wyprodukowany w sumarycznej liczbie 3700 (do połowy 1949) Raytheon wprowadza do produkcji CK703 - pierwszy dostępny komercyjnie tranzystor ostrzowy. Pierwszy europejski tranzystor: wynaleziony niezależnie od grupy Bell Labs przez pracujących w Paryżu Niemców Herberta Mataré i Heinricha Welkera.
1949		Paryski F&S Westinghouse wprowadza do produkcji tranzystory (według projektu Herberta Mataré) jako pierwszy w Europie.	Czechosłowacja: Helmar Frank i Jan Tauc na podstawie fragmentarycznych doniesień z Laboratorium Bella budują w Pradze tranzystory ostrzowe. Wykorzystują poniemieckie kryształy germanu stosowane w technice radarowej. ZSRR: Pierwszy model tranzystora ostrzowego w Moskiewskim Instytucie Chemiczno-Technologicznym.
1950		Bell Labs skonstruował pierwszy działający tranzystor złączowy. Bell Labs: hodowla monokryształów germanu metodą Czochralskiego. Mohawk Business Machines Company - magnetofon tranzystorowy ("szpiegowski") W styczniowym numerze “Radio and Television News” ukazuje się artykuł "Crystal Receiver with Transistor Amplifier” (R. Turner). Odbiornik zawiera trzy tranzystory CK703 (audion, 2 stopnie p.cz.)

1951-1960

Rok	Polska	Świat	ZSRR i Europa Wschodnia
1951		Produkcja krótkoseryjna stopowego tranzystora złączowego Bell Labs Type M1752. Harvard otwiera studia na kierunku półprzewodników. Bell Labs: tranzystory ze złączem wyciąganym. Western Electric - zmechanizowana produkcja tranzystorów w Allentown The Bell Labs organizuje Transistor Technology Symposium, podczas którego udostępnia dużą część wyników badań dotyczących techniki tranzystorowej. 35 firm kupuje za 25 tysięcy dolarów licencję na wytwarzanie tranzystorów.
1952	Prof. Janusz Groszkowski w ramach IPPT PAN organizuje Zakład Elektroniki, który podjął prace eksperymentalne w zakresie półprzewodników.	Western Electric uruchamia na skalę przemysłową produkcję tranzystorów stopowych 2N27, 2N28 i 2N29. Bell Labs: oczyszczanie strefowe. Bell Labs: hodowla monokryształów krzemu metodą Czochralskiego. RCA organizuje sympozjum, na którym prezentuje prototypy 24 urządzeń tranzystorowych, w tym przenośnego telewizora z kineskopem 5" (zawierał 37 tranzystorów). Pierwsze komercyjne urządzenia tranzystorowe - aparaty słuchowe. Philips: uruchamia produkcję tranzystorów ostrzowych OC50-OC51. RCA: wzmacniacz przeciwsobny na tranzystorach komplementarnych.
1953	W grudniu w Zakładzie Elektroniki IPPT PAN powstaje prototyp germanowego tranzystora ostrzowego TP1.	USA: w 1953 wyprodukowano około 1 000 000 tranzystorów (z czego prawie połowę Raytheon). Raytheon wprowadza do produkcji CK722 - szeroko dostępny komercyjnie tranzystor stopowy, który szybko zdobywa dużą popularność wśród radioamatorów. RCA buduje militarne radio "naręczne" (nazywane “Dick Tracey”). Uniwersytet w Manchesterze buduje pierwszy tranzystorowy komputer doświadczalny. Firma Intermetall prezentuje tranzystorowy odbiornik radiowy - pierwszy dla "szerokiej publiczności". Philips: uruchamia produkcję tranzystorów stopowych OC10-OC12. Philips buduje w Nijmegen olbrzymią fabrykę tranzystorów, która wkrótce zdominuje produkcję tranzystorów w Europie.	ZSRR: doświadczalna produkcja pierwszych tranzystorów ostrzowych KS1-KS8 oraz S1-S4
1954	Zakład Elektroniki IPPT PAN przekazuje do Zakładu Doświadczalnego Instytutu Łączności pierwsze prototypy germanowych tranzystorów ostrzowych.	Texas Instruments prezentuje pierwszy tranzystor krzemowy. Bell Labs opracowuje tranzystory dyfuzyjne. Regency TR-1 - pierwsze masowo produkowane radio. Europa - tranzystory stopowe: Philipsa OC70-OC71, Telefunkena OC601-OC602 Siemens & Halske TF70-TF71 (npn). Początek seryjnej produkcji tranzystorów w Japonii. Bell Labs: ogniwa słoneczne o efektywności 6% na krzemowych złączach pn. IBM demonstruje eksperymentalną wersję kalkulatora model 604 zbudowaną na tranzystorach. Jego rozwinięcie trafiło później (1958) do produkcji seryjnej jako IBM 608, ale ze względu na dużą cenę nie zakończyło się sukcesem komercyjnym.
1955		Bell Labs opracowuje maskowanie dwutlenkiem krzemu i metody litograficzne. RCA uruchamia produkcję stopowo-dyfuzyjnych (dryftowych) tranzystorów w.cz. 2N247. RCA buduje 20W tranzystorowy wzmacniacz akustyczny Philips OC72, Telefunken OC604, OD604, Siemens TF65, TF75, TF85 Pierwsze radio tranzystorowe japońskiej firmy Sony.	ZSRR: produkcja pierwszych tranzystorów stopowych KSW1-KSW2 (później P1-P2). Ze wzglęgu na złą hermetyzację były bardzo nietrwałe i zawodne, już w latach 70 praktycznie nie było działających egzemplarzy.
1956	Powstaje Przemysłowy Instytut Elektroniki. W Zakładzie Doświadczalnym PIE zlokalizowano doświadczalną produkcję diod germanowych.	Brytyjski Metropolitan-Vickers buduje MV950, komercyjną wersję komputera Uniwersytetu Manchester na tranzystorach złączowych. Stopowe tranzystory mocy OC16 i p.cz. OC45 Philipsa, Telefunken OC612. Philips (wraz z Valvo i Mullardem) wyprodukował milion tranzystorów serii OC7x. Stały się one tak popularne w Europie jak CK722 w USA. Shockley, Bardeen i Brattain otrzymują Nagrodę Nobla za wynalazek tranzystora.	ZSRR: Wprowadzenie do produkcji tranzystorów stopowych: P4 (mocy), P5-P7 (PNP), P8-P11 (NPN), P401-403 (stopowo-dyfuzyjne), P101-P106 (stopowe krzemowe). Nie jest jasne w jakich latach były wprowadzane poszczególne typy - według niektórych danych aż do lat 60. NRD: prezentuje na targach w Lipsku tranzystory OC811 i OC812.
1957	Powstaje Zakład Podzespołów Radiowych Omig. Zakład podejmuje produkcję aparatów słuchowych AS-571 na czterech tranzystorach firmy Philips - pierwsze komercyjne urządzenie tranzystorowe wyprodukowane w Polsce. Pracownia w Oświęcimiu otrzymała ok. 11 kg dwutlenku germanu, z którego wyprodukowano german w postaci monokryształów. Zakład Doświadczalny PIE opracował technologię diod DOG11..DOG22, DOG51..DOG58, DZG1..DZG7 - łączna produkcja do 1957 wyniosła 450000 szt. Zakład Elektroniki IPPT PAN oraz Zakład Doświadczalny IŁ opracowały i wyprodukowały do 1957 łącznie około 20000 diod germanowych różnych typów (ostrzowe TA11-TA24, warstwowe TA51-TA52) oraz około 10000 tranzystorów (ostrzowe TP1-TP3, warstwowe TZ5-TZ11, TC11, TC13, TC15).	USA: w 1957 wyprodukowano około 29 milionów tranzystorów 600 typów Texas Instruments opracowuje technologię MESA. Shockley Semiconductor Laboratory: tranzystor JFET i dioda czterowarstwowa. Japończycy rozpoczynają eksport tranzystorowych odbiorników radiowych.	ZSRR: w 1957 wyprodukowano 2.7 miliona tranzystorów kilkunastu typów. ZSRR: Pierwsze tranzystory w kosmosie. Elektronika Sputnika 2 zawierała tranzystory w licznikach impulsów promieniowania kosmicznego.
1958	Na bazie Ośrodka Doświadczalnego półprzewodników resortu łączności utworzono Fabrykę Półprzewodników TEWA. Z Zakładu Doświadczalnego PIE utworzono Zakład Produkcji Półprzewodników PEWA.	Jack Kilby (Texas Instruments) buduje pierwszy układ scalony. W misji Explorer I zostały użyte między innymi tranzystory Western Electric 53194(germanowe dyfuzyjne w.cz. 4 szt.), 2N64 (2 szt.), Texas Instruments 2N338 (krzemowe, 8 szt), 2N496 (2 szt), 2N335 (17 szt.).	Czechosłowacja: tranzystorowy radioodbiornik Tesla 2800B T58. Czechosłowacja: wprowadzenie do produkcji tranzystorów 152NU70, 155NU70, 101NU70, 102NU70.
1959	Eltra MOT-59 - pierwszy polski radioodbiornik tranzystorowy (na importowanych tranzystorach). Wyprodukowano kilkaset egzemplarzy. W 1959 polski przemysł wyprodukował 17 tysięcy tranzystorów.	* IBM wprowadza do produkcji wielkie serie tranzystorowych komputerów IBM 7000 oraz IBM 1400. Do swoich celów buduje fabrykę, wytwarzającą 1900 tranzystorów na godzinę. Komputery "Stretch" (7030) przez kilka lat utrzymywały tytuł najsilniejszch. Ich CPU (7101) zawierał 169 tysięcy tranzystorów. Fairchild Semiconductor opracowuje tranzystor planarny. Philips uruchamia produkcję popularnych tranzystorów stopowo-dyfuzyjnych OC169-171. Pierwsze produkowane przemysłowo telewizory tranzystorowe (Philco, Sony). Powstał pierwszy minikomputer DEC PDP-1. Na początku lat 60 wyprodukowano 53 egzemplarze, niektóre z terminalami graficznymi.
1960	Wprowadzenie do produkcji tranzystorów TG1-TG5, TG70 Eltra Koliber MOT-601 - pierwszy masowo produkowany polski radioodbiornik tranzystorowy (jeszcze na importowanych tranzystorach). ZRK uruchamia produkcję odbiornika tranzystorowego Czar.	Pierwszy komercyjny układ scalony: Texas Instruments SN502 (przerzutnik MESA) Fairchild buduje pierwsze planarne układy scalone (cyfrowe RTL). RCA opracowuje technologię "hometaxial base", którą wkrótce wyprodukuje legendarny tranzystor mocy 2N3055.

1961-1970

Rok	Polska	Świat	ZSRR i Europa Wschodnia
1961	Wprowadzenie do produkcji tranzystorów TG10, TG20, TG50, TG52, TG53. Zakłady PEWA włączono do fabryki TEWA.	Fairchild opracowuje za 500000$ na zlecenie Seymoura Craya tranzystor 2N709 - przełączający, fT=600MHz, przeznaczony do najszybszych komputerów. Został wyprodukowany w ogromnej liczbie - jedno z zamówień firmy CDC opiewało na 10 milionów sztuk (każdy komputer CDC6600 zawierał ich około 600 tysięcy). Fairchild wprowadza 2N914 - pierwszy tranzystor epitaksjalno-planarny. Bell Labs: tranzystory cienkowarstwowe na podłożu amorficznym (TFT).
1962	Powstaje Zakład Elektroniczny w Toruniu - będzie produkował diody.	Motorola wprowadza tranzystor 2N2222. Motorola wprowadza układy logiczne ECL serii MC300. Signetics wprowadza układy logiczne DTL. RCA tworzy pierwsze układy scalone MOS na zlecenie USAF. Diody LED na arsenku galu.	ZSRR: Uruchomienie doświadczalnej produkcji monolitycznego układu scalonego R12-2.
1963	Wprowadzenie do produkcji tranzystorów TG55, TG60.	Pierwszy masowo produkowany komercyjny minikomputer - DEC PDP-5/8 Pierwsze modele "biurkowych" kalkulatorów tranzystorowych Texas Instruments uruchamia produkcję analogowych układów scalonych serii SN52x. Philips wprowadza rodzinę tranzystorów BC107.	ZSRR: planarny tranzystor 2Т312.
1964	Uruchomiono produkcję tranzystora germanowego w technologii MESA (TG41) Krzemowe diody prostownicze DK60-DK62 ELWRO uruchamia produkcję tranzystorowego komputera ODRA 1003 (prototyp uruchomiono w 1963)	Texas Instruments wprowadza na rynek serię SN5400 - układy cyfrowe TTL Fairchild μA702 - scalony wzmacniacz operacyjny. General Microelectronics wprowadza pierwszy komercyjny układ scalony MOS.
1965	W 1965 wyprodukowano w Polsce 2,57 milionów tranzystorów. Eltra Koliber 3 - produkowany na polskich tranzystorach. Jacek Karpiński w Instytucie Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego buduje komputer KAR-65 z przemyconych z Wielkiej Brytanii tranzystorów. Był dwa razy szybszy i 30 razy tańszy od ówczesnych maszyn serii ODRA, pracował do lat osiemdziesiątych.	USA: wyprodukowano 9,5 miliona monolitycznych układów scalonych (nie licząc wyprodukowanych przez firmy takie jak IBM dla własnych potrzeb). Również Burroughs oraz RCA produkują komputery oparte na układach scalonych. Sylvania produkuje 256-bitową pamięć TTL ROM IBM Components Division buduje SP95 16-bitową bipolarną pamięć RAM dla komputera System/360 Model 95. Fairchild μA709 - wzmacniacz operacyjny, który odniósł wielki sukces komercyjny.
1966	Powstaje Instytut Technologii Elektronowej w Warszawie. Lamina w Piasecznie podejmuje produkcję półprzewodników mocy.	IBM: dynamiczna pamięć RAM (DRAM) Teradyne J259 - pierwszy w pełni skomputeryzowany system testowania układów scalonych. Texas Instruments buduje pierwszy "kalkulator kieszonkowy".	ZSRR: doświadczalna linia do wytwarzania planarnych układów scalonych.
1967	Tranzystor AF514-AF516 - germanowe MESA na zakres UKF Tranzystory BF504-BF506 - krzemowe MESA. Pierwsze polskie tranzystory krzemowe i pierwsze NPN.	Wzmacniacz operacyjny II generacji - LM101 National Semiconductor.
1968	Tranzystory stopowe w.cz. AF426-AF429 ELWRO wypuszcza Odrę 1204. Zakupiono w firmie SESCOSEM urządzenia do technologii planarnej. COCOM zalegalizuje je dopiero w 1972, wtedy też zostaną w pełni uruchomione. Tranzystory BF510-511 (???).	RCA wypuszcza serię układów cyfrowych CD4000 w technologii CMOS. Wyświetlacz LCD. Wzmacniacz operacyjny Fairchild μA741.
1969	Tranzystory BC527-528, BF519-BF521 (epiplanarne) i BUY52-BUY53 (MESA dużej mocy).	USA: wyprodukowano ok 253 milionów monolitycznych układów scalonych (nie licząc wyprodukowanych przez firmy takie jak IBM dla własnych potrzeb). I3101, 64 bitowa statyczna pamięć RAM w technologii Schottky TTL. Pierwszy układ scalony firmy Intel. Bell Labs:CCD. Lasery półprzewodnikowe na heterozłączach. Seiko (Japonia) - pierwszy komercyjny naręczny zegarek kwarcowy. Busicom (NCR 18-16) - pierwszy komercyjny kalkulator zbudowany na jednym specjalizowanym układzie scalonym (MOS nowej firmy Mostek). Pierwszy mikroprocesor: AL1 zbudowany przez amerykańską firmę Four-Phase Systems. Był sprzedawany jedynie jako składnik 24-bitowych minikomputerów.	ZSRR: Prototypowe serie układów scalonych z rodziny K155. Czechosłowacja: doświadczalne serie układów cyfrowych TTL.
1970	W 1970 wyprodukowano w Polsce 26 milionów elementów półprzewodnikowych, w tym 10,6 miliona tranzystorów; 85% stanowiły bardzo już przestarzałe elementy germanowe. 1 kwietnia powołano CEMI (Naukowo-Produkcyjne Centrum Półprzewodników), jednostkę organizacyjna skupiająca wszystkie podstawowe jednostki zajmujące się półprzewodnikami. ELWRO wypuszcza ODRĘ 1304 - tranzystorowy komputer oparty na licencjonowanej brytyjskiej architekturze ICL1900.	Wykonany w technologii PMOS mikroprocesor MP944. Został użyty w komputerze F14 CADC (F-14A Central Air Data Computer) zastosowanym w myśliwcu Grumman F-14 Tomcat. Był to bardzo zaawansowany 20-bitowy układ z techniką potokową, utajniony aż do roku 1998, stąd bardzo słabo znany. Plessey: tranzystor MESFET na arsenku galu o fT=20GHz.	Do roku 1970 ZSRR podjął krótkoseryjną doświadczalną produkcję monolitycznych układów scalonych paru rodzin. Nie uruchomił przemysłowej produkcji wielkoseryjnej. Do roku 1970 żadne z państw Europy Wschodniej nie uruchomiło przemysłowej produkcji monolitycznych układów scalonych.